#Biografie - Polen
Jan Karski
Jan Karski was lid van de Poolse Ondergrondse Staat en getuige van de Holocaust. Op bevel van zijn commandanten stelde hij een rapport op over de misdaden die in bezet Polen werden gepleegd en informeerde hij als afgezant de wereld hierover. In deze hoedanigheid ontmoette hij leiders van de geallieerden en gaf hij lezingen voor het publiek.
In 1939 sloot Karski zich aan bij de Poolse verzetsbeweging.
Hij ging onder dekking naar het getto van Warschau, waar het zijn taak was om informatie te verzamelen en vooral om de misdaden van de nazi's tegen de gettobewoners te observeren. Na het bezoek bracht hij verslag uit:
Er hing een stank. De straten waren slordig. Goten gevuld met uitwerpselen. En lijken. Naakte lijken (...) Ik zag een kind voor mijn ogen sterven en een oude man sterven.
De volgende plek die Karski van binnen zag was het doorgangskamp, het eigenlijke Joodse getto in Izbica, vlakbij Lublin, in Polen. Het kamp werd bewaakt door Oekraïense bewakers en Karski vermomde zich als een van hen. Hij was getuige van het inladen van Tsjechische Joden in het nabijgelegen vernietigingskamp Belzec. Hij rapporteerde als volgt:
Volgens militaire voorschriften was een goederenwagon ontworpen voor acht paarden of 40 soldaten (...) De Duitsers gaven het bevel om er 130 tegelijk in te laden, maar ze propten er nog tien extra in (...) Uit de diepte van de wagons kwam een veroordelend gebrul en gehuil. Karski telde die dag 46 geladen wagons.
In 1942 ging Karski naar de Poolse regering in Londen, waar hij de Polen in ballingschap microfilms van zijn rapport liet zien. In december gaf de Poolse regering een officiële diplomatieke nota uit, de eerste oproep van een geallieerd land om de Joden te verdedigen en het publiek te informeren over de Holocaust.
Tijdens de daaropvolgende oorlogsjaren ontmoette Karski wereldleiders om het lot van Joden en Polen onder Duitse bezetting te bespreken. Hij werd in het Witte Huis ontvangen door de Amerikaanse president Franklin D. Roosevelt. Helaas werd hij herhaaldelijk geconfronteerd met ongeloof. Om de Holocaust en de strijd van de Poolse ondergrondse staat aan de wereld te bewijzen, publiceerde hij in 1944 het boek Geheime staat, dat een bestseller werd in de Verenigde Staten.
In de jaren 1980 werd de nagedachtenis van Karski en zijn prestaties erkend en in 1982 werd hem de titel "Rechtvaardige onder de Volkeren" toegekend.