Het Oranjehotel

Het Oranjehotel was de bijnaam van de Polizeigefängnis in het huis van bewaring in Scheveningen gedurende de Tweede Wereldoorlog. Meer dan 25.000 personen hebben tussen 1940 en 1945 hier gevangen gezeten. Al snel werd het Oranjehotel gebruikt om verzetsmensen op te sluiten en te verhoren. De eersten werden begin 1941 opgesloten. Mensen werden gearresteerd vanwege uiteenlopende daden van verzet of Deutschfeindlichkeit, van het luisteren naar Radio Oranje tot het plegen van aanslagen tegen Duitsers. Na behandeling van hun zaak door de nazi’s werden sommigen vrijgelaten, maar vele duizenden werden veroordeeld tot langdurige verblijven in de Duitse kampen of tuchthuizen. De bijnaam Oranjehotel wordt op 8 maart 1941 voor het eerst genoemd in de illegale krant Vrij Nederland. Uit deze beginperiode dateert ook het bekende anonieme gedichtje, dat op de gevangenismuur werd gekalkt: "In deze bajes / zit geen gajes / maar Hollands glorie / potverdorie!".

Onder de gevangenen zaten bekende namen zoals de Leidse hoogleraar Rudolph Cleveringa, de geestelijke Titus Brandsma, George Maduro, Pim Boellaard, Henri Pieck, Simon Vestdijk, Heinz Polzer (Drs. P.) en Corrie ten Boom en ‘de Soldaat van Oranje’ Erik Hazelhoff Roelfzema:

"Mijn verblijf in het Oranjehotel had een week geduurd, meer niet. Toch ondervond ik in die tijd alle emoties van de politieke gevangene: angst, onzekerheid, verveling, eenzaamheid, honger en nog eens verveling. Maar ook heb ik ’s avonds de warmte gevoeld van de Nederlanders rondom mij, en in de verveling en honger met trots de prijs herkend voor mijn overtuiging, en in de angst en onzekerheid het vertrouwen bewaard in uiteindelijke gerechtigheid."

Van 734 verzetsmensen staat vast dat zij via het Oranjehotel aan hun einde zijn gekomen. Van 250 van deze gevangenen is bekend dat zij ter dood veroordeeld werden en geëxecuteerd op de Waalsdorpervlakte. Een aanzienlijk groter aantal gevangenen werd op transport gesteld naar concentratiekampen.

In mei 1945 kwam het huis van bewaring weer in Nederlandse handen. Veel NSB'ers, waaronder Anton Mussert en andere Nederlanders die werden verdacht van oorlogmisdaden, werden in 1945 opgesloten in Scheveningen.