Interview met Programmadirecteur "Brabant Herinnert", Caroline Belt

Wat zijn de belangrijkste evenementen en activiteiten die Brabant Remembers heeft gepland voor de 80ste verjaardag van de bevrijding van Brabant en Nederland? 

“Brabant: Brug naar Vrijheid” is de naam van het uitgebreide programma waarmee Brabant van september 2024 tot mei 2025 80 jaar vrijheid herdenkt. Dit thema heeft een dubbele betekenis. Fysieke bruggen worden letterlijk het toneel in het programma, maar een brug symboliseert ook de verbinding tussen mensen, plaatsen, generaties en tijd. Lokaal worden er tal van activiteiten georganiseerd met toegewijde vrijwilligers, gemeenten en andere organisaties. We organiseren zelf een aantal evenementen en werken samen aan fantastische initiatieven. 

• Achter de Horizon: Een van de hoofdprojecten van Brabant Remembers is de theatervoorstelling “Achter de Horizon.” De opening vindt plaats op de historische locatie van Dropzone A van Operatie Market Garden in Meierijstad op 13 september 2024. Daarna reist de voorstelling door de provincie tussen maart en mei 2025. De voorstelling verkent vrede en vrijheid binnen een historisch kader vanuit zes tijdloze perspectieven: de bevrijder, de scepticus, de vrouw, de vluchteling, de jongere en de bruggenbouwer. Zo biedt het een veelzijdig perspectief op (on)vrijheid en maakt het de geschiedenis levendig en relevant voor een publiek van alle generaties.  

• Het Vrijheidspad: In september vindt de wandelestafette ‘Het Vrijheidspad’ plaats. Het Vrijheidspad is en verbindend evenement dat provinciegrenzen overschrijdt. Het Vrijheidspad creëert een gevoel van verbondenheid tussen de provincies Limburg, Noord-Brabant en Gelderland en verteld ons gezamenlijke verhaal van de bevrijding van Zuid-Nederland. We verbinden langs de route van Operation Market Garden verschillende activiteiten en herdenkingen met elkaar. Op deze manier vergroten we de betrokkenheid van de inwoners en creëren we bewustzijn bij een breed publiek. 

• Vrijheidsmonologen: Een programmaonderdeel dat al op 5 mei 2024 is gestart met een grande finale op 5 mei 2025 is ‘De Vrijheidsmonologen’. Woordkunstenaars schuiven bij de verschillende vrijheidsmaaltijden aan en gaan daar in gesprek over wat (on)vrijheid voor de deelnemers betekend. Zij verwerken deze gesprekken in een mini performance. Op 5 mei 2025 komen alle creaties samen tijdens het Bevrijdingsfestival Brabant in ’s-Hertogenbosch. 

Het is slechts een greep uit het brede programma van Brabant Herinnert want naast deze bezoekbare activiteiten, is Brabant Herinnert ook doorlopend opzoek naar nieuwe WOII-verhalen in samenwerking met Tilburg University en Erfgoed Brabant. In september lanceert Brabant Herinnert zelfs een strip ‘De Erfenis’. Op deze manier wil Brabant Herinnert met een breed en uitgebreid programma de herdenking en viering van 80 jaar vrijheid toegankelijk maken voor iedereen.  

Hoe is Brabant Remembers van plan om jongere generaties te betrekken bij de herdenkingsactiviteiten? Waarom denk je dat dit belangrijk is? 

Er zijn bijna geen ooggetuigen meer van de Tweede Wereldoorlog. Voor jongere generaties wordt de afstand tot deze gedeelde geschiedenis steeds groter. Ondertussen is oorlog dichterbij dan ooit met de oorlog op Europese bodem en gruwelijke beelden van conflicten die ons dagelijks bereiken via onze telefoons. De afstand tot de Tweede Wereldoorlog wordt groter, maar toch is het sociale discours over vrede en vrijheid relevanter dan ooit. Dit onderstreept het belang van het betrekken van jongere generaties bij de herdenkingsactiviteiten. Door de verhalen uit die tijd te blijven vertellen als kostbare getuigenissen van een tijdperk dat de wereld voorgoed veranderde, herinneren we onszelf eraan waarom vrede, gerechtigheid en het voorkomen van dergelijke verschrikkingen essentieel zijn voor onze toekomst. 

Brabant Herdenkt zet zich actief in om jongeren te betrekken. Het project Studio Herinner is hier een ultiem voorbeeld van. Dit project is voor en door jongeren. Zij gaan met elkaar in gesprek over “Wat betekenen herinneringen aan (on)vrijheid voor jou?”. De jongeren komen samen tijdens workshops waar ze, samen met kunstenaars, artistieke vormen maken van deze herinneringen. Zoals samen met een kunstenaar een vorm maken van deze herinneringen. Kunst stimuleert de verbeelding en brengt verhalen tot leven. Alle resultaten van de workshops worden verzameld in een kunstinstallatie genaamd “Het Geheugen”, die publiekelijk tentoongesteld zal worden voor een breed publiek. Op deze manier hopen we jongeren uit Noord-Brabant de waarde van vrede te laten ervaren en hen een actieve rol te geven bij het vormgeven van de herdenking en viering in de toekomst. 

Kun je specifieke verhalen of hoogtepunten delen die tijdens de jubileumevenementen worden belicht om de herinneringen aan de bevrijding te eren? 

Persoonlijke, levensveranderende oorlogsverhalen vormen altijd de basis van het programma van Brabant Remembers. Alle deelnemers aan het Vrijheidspad evenement worden bijvoorbeeld uitgenodigd om een persoonlijk WOII-verhaal te kiezen dat ze met zich meedragen tijdens de reis; een overzicht van deze verhalen is te vinden op http://www.vrijheidspad.org. Deelnemers kunnen ook hun eigen verhalen over vrede en vrijheid inbrengen die ze onder de aandacht willen brengen. Zo kunnen niet alleen verhalen uit het verleden aan bod komen, maar ook recentere verhalen. Zoals verhalen over intergenerationele trauma's en de impact van oorlog binnen families. Ook zien we een verschuiving ontstaan: niet alleen de verhalen uit het verleden worden verteld, maar het belang en de relevantie van deze verhalen voor mensen van nu staan centraal.  

 Brabant Remembers biedt een indrukwekkend scala aan innovatieve en interactieve activiteiten rondom de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog. Heeft u suggesties voor andere regio's, steden of organisaties die nieuwe manieren van herdenken willen introduceren in hun culturele programma's?  

Dat is een moeilijke vraag omdat er al veel partners zijn die geweldige innovatieve en interactieve projecten organiseren. Toch zou ik de volgende suggesties willen doen: 

• Zoek samenwerking met andere sectoren buiten de erfgoedsector. Nodig bijvoorbeeld creatieven en makers uit de culturele sector uit om bij te dragen aan het ontwikkelen van nieuwe vormen voor het presenteren van verhalen uit het verleden en het betrekken van het publiek.  

• Betrek er nieuwe doelgroepen bij en wees niet bang om buiten de gebaande paden te denken en de controle los te laten. Realiseer je ook dat niet iedereen tegenwoordig automatisch kennis heeft over de Tweede Wereldoorlog of een persoonlijke band met de verhalen uit die tijd.  

• Vertel niet alleen over historische gebeurtenissen, maar verbind ze actief met hedendaagse kwesties. Dit helpt mensen zich te verbinden met het verleden en de relevantie ervan vandaag te herkennen. Hoewel het cruciaal is om door te gaan met het delen van historische verhalen, is het ook belangrijk om ons te richten op hoe deze verhalen de huidige universele waarden van vrijheid weerspiegelen. Door dit te doen, kunnen we de lessen van WOII toepassen op de samenleving van vandaag.  

Wat zou je willen delen met potentiële bezoekers? Zijn er bepaalde locaties en/of herdenkingen die je zou aanraden? 

Ik raad je van harte aan om het hele jaar door een bezoek te brengen aan de erfgoedlocaties van de Tweede Wereldoorlog in Brabant:  

• Nationaal Monument Kamp Vught: Een voormalig SS-concentratiekamp dat nu onderdak biedt aan een bezoekerscentrum met tentoonstellingen en een monument ter nagedachtenis aan het kamp en zijn slachtoffers.  

• Oorlogsmuseum Overloon: Het grootste en oudste (geopend in 1946) WOII-museum in West-Europa, met onderwerpen als onderdrukking, voedseltekorten en verzet tijdens de bezetting.  

• Vleugels van de Bevrijding: Dit museum in Best beschikt over een uitgebreide collectie militaire vliegtuigen en voertuigen. Het vertelt het verhaal van Operatie Market Garden.  

• Canadian War Cemetery Bergen op Zoom: Dit is de laatste rustplaats van Canadese soldaten die onder andere omkwamen tijdens de Slag om de Schelde.  

• Maczek Memorial Breda: Een uniek herdenkingscentrum dat het verhaal vertelt van de 1e Poolse Pantserdivisie. Het centrum is vernoemd naar generaal Stanisław Maczek, de Poolse generaal wiens troepen de stad wisten te bevrijden met weinig tot geen burgerslachtoffers.  

Daarnaast worden er in september, oktober en mei in heel Noord-Brabant veel activiteiten georganiseerd om onze vrijheid te herdenken en te vieren. Zoals de grindfietstocht Operatie Fazant die op verschillende locaties in Brabant plaatsvindt, het unieke openluchttheaterstuk “Tweestrijd” in Bergen op Zoom en de Freedom Run - Liberty Loop in Eindhoven. Een compleet overzicht van alle activiteiten vind je op europeremembers.com/brabant of brabantherinnert.nl.